“Kitabi-Dədə Qorqud” Dastanlarında Məsdər Tərkiblərinin İsmə Xas Xüsusiyyətləri
DOI:
https://doi.org/10.69760/gsrh.0250205023Keywords:
Dədə Qorqud dastanı, məsdər tərkibləri, isim halları, qeyri-təsriflənən forma, Azərbaycan diliAbstract
Bu məqalədə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında rast gələn məsdər tərkiblərinin isim cəhətləri araşdırılır. Dilçilik ədəbiyyatında məlum olduğu kimi, məsdər həm fel, həm də isim xüsusiyyətlərini daşıyan qeyri-təsriflənən formadır. Bununla əlaqədar, məsdər tərkibləri məsdərin əvvəlki sözlərlə qrammatik əlaqəyə girməsi nəticəsində yaranır və həmin tərkiblər adətən cümlədə subyekt və ya tamamlıq rolunu oynayır. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanları Azərbaycan türkcəsinin qədim yazılı nümunəsi olaraq dilçilik üçün zəngin mənbədir. Məqalədə məsdər tərkiblərinin Azərbaycan dilinin isim halları – adlıq, yiyəlik, yönlük, təsirlik, yerlik, çıxışlıq – üzrə formalaşan növləri ayrıca tədqiq edilib. Hər halda məsdərin alacağı şəkilçilər və bu şəkilçilərin cümlə daxilində funksiyası nümunələrlə izah edilir. Məsələn, Azərbaycan dilində məsdər -maq/ -mək şəkilçisi ilə düzəlir və çox vaxt köməkçi fel olmadan işlənə bilər; məsdər formaları ismi funksiyalar daşıya bilir (mübtəda, tamamlıq və s.). Nəticə etibarilə, “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında məsdər tərkibləri həm felin, həm də ismin xüsusiyyətlərini nümayiş etdirir və hər bir isim halında xüsusi anlam və funksionalyönəlik nümayiş etdirirlər.
References
Babazade, Z. (2025). Literary-critical view of the prominent Azerbaijani scholar MF Akhundzada: The first systematic examples of literary theory. Acta Globalis Humanitatis et Linguarum, 2(2), 38-42.
Babazadə, Z. (2025). The first influences of western literature on Azerbaijan literature: Modernism and tradition in the works of Akhundzadeh. Acta Globalis Humanitatis et Linguarum ISSN: 3030-1718 Vol. 2, No. 1 (2025): Veris.
Babazadə, Z., & Qənbərov, M. (2025). Ramiz Rövşənin “Bu Dünyanin Hər Sifəti” Adli Kitabinda Yer Alan Bəzi Şeirlərində Fəlsəfi Məsələlərin Şərhi. Global Spectrum of Research and Humanities, 2(3), 92-101.
Babazadə, Z., & Qənbərov, M. (2025). Specific Aspects of the Motif of Immortality in Literature. Acta Globalis Humanitatis Et Linguarum, 2(2), 215-222.
Bunyatova, F. X. (2024). Bünyatovanın universal taqları ilə təbii Azərbaycan dilinin emalı və süni dilə çevrilməsi. Elmı İş, 18(3), 38–53. https://doi.org/10.36719/2663-4619/100/38-53
Quliyeva, S., & Babazade, Z. (2025). Müasir Qlobal Kontekstdə Azərbaycan Ədəbiyyatinin İnkişafi və Beynəlxalq Ədəbi Təsirlər: Təsirləri Formalaşdiran Amillər. Journal of Azerbaijan Language and Education Studies, 2(3), 184-189.
Quliyeva, S., & Babazade, Z. (2025). Müasir Qlobal Kontekstdə Azərbaycan Ədəbiyyatinin İnkişafi və Beynəlxalq Ədəbi Təsirlər: Təsirləri Formalaşdiran Amillər. Journal of Azerbaijan Language and Education Studies, 2(3), 184-189.
Valiyev, E. A. (2019). Morphemes which create verb and adjective in Muhammad Fuzuli’s poetry. Актуальні питання гуманітарних наук,(25), 69-72.
Veliyev, E. (2022). Azerbaycan-Türk Dilinin Lügat Terkibinin Zenginleşmesinde Morfoloji ve Sentaktik Usulün Rolü. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(1), 39-45.
Veliyev, E. (2025). Mədəniyyət və dilin müasir dövrdəki inkişafı və qarşılıqlı təsiri. Global Spectrum of Research and Humanities, 2(3), 74-79.
Zeynalova, K. (2024). Comparative typology of Azerbaijani and English: A focus on the non-finite forms of verbs. Acta Globalis Humanitatis et Linguarum, 1(2), 112–123. https://doi.org/10.69760/aghel.01024071
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Global Spectrum of Research and Humanities
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
