Feillərdə Dua və İstiğasə: Azərbaycan və Ərəb Dillərində Semantik-Pragmatik Yanaşma
DOI:
https://doi.org/10.69760/gsrh.0250205025Keywords:
dua, istiğasə, feil, pragmatikaAbstract
Bu məqalə Azərbaycan və ərəb dillərində feillərin dua və istiğasə mənalarının semantik-pragmatik xüsusiyyətlərini müqayisəli-təsviri yanaşma ilə araşdırır. Tədqiqatın məqsədi arzu/əmr şəkilləri, nida və müraciət markerləri (məs., “qoy/kaş/Allah/Tanrı”; “yā/اللهمَّ/رَبَّنَا”) vasitəsilə dua (xeyir-dua, ümid) və istiğasə (yardım istəyi, sığınma) aktlarının dil göstəricilərini və emosional yüklənməsini müəyyənləşdirməkdir. Məlumat bazası gündəlik danışıq nümunələri, klassik-ədəbi mətnlər və dini mənbələrdən seçilmiş paralel cümlələrdən ibarətdir; nümunələr funksional etiketlə (dua/istiğasə), formayla (arzu/əmr/müzarə), markerlə (nida/müraciət) kodlaşdırılaraq təhlil edilmişdir. Nəticələr göstərir ki, hər iki dildə dua-istiğasə semantikası ən çox arzu və əmr şəkillərində reallaşır; nida və müraciət elementləri ifadənin emosional intensivliyini yüksəldir və nitqin məqsədini hadisənin təsvirindən münasibətin bildirilməsinə yönəldir. Azərbaycan dilində “qoy/kaş” konstruksiyaları və teonimlərin iştirakı dua funksiyasını önə çıxarır; ərəb dilində isə فِعْلُ الأَمْر və يَا/اللهمَّ/رَبَّنَا formulları güclü istiğasə effektini yaradır. Araşdırma gələcək işlər üçün korpus əsaslı tezlik və şablon modelləşdirməsini təklif edir.
References
Al Deeky, M. (2016). The word (“Qara’a”) (read) in the Holy Koran and pre-Islamic poetry. Advances in Language and Literary Studies, 7(4), 124–131.
Alasmari, J. S. N. (2020). A comparative analysis of the Arabic and English verb systems using the Qur’an Arabic Corpus [Doctoral dissertation, University of Leeds]. [Repository/URL if available]
Al-Azhari, M. (1995). Lisān al-ʿArab. [Publisher].
Əsgərov, M. (2012). Azərbaycan dilinin semantik sistemi. Elm.
Hacıyev, T. (2009). Dil və düşüncə. Elm.
Holes, C. (2004). Quadriliteral verbs in the Arabic dialects of Eastern Arabia. In Approaches to Arabic dialects: A collection of articles presented to Manfred Woidich on the occasion of his 60th birthday (pp. 97–116). [Editors], [Publisher].
Hussein, A. A. (2023). Poetry and the Qurʾan: The use of tashbīh particles in classical Arabic texts. Religions, 14(10), 1326. [DOI]
Hüseynov, Q. (2018). Ərəb dili qrammatikası. Qafqaz Universiteti.
İbn Mənsur, M. (1981). Tahzīb al-Luġa. [Publisher].
Məmmədli, A. (2020). Azərbaycan və ərəb dillərinin müqayisəli morfologiyası. BDU Nəşri.
Qurani-Kərim. (n.d.). [Mətn/tərcümə adı, əgər istifadə olunub; tərcüməçi]. [Nəşriyyat/URL]. (Ayə istinadlarını mətn daxilində surə:ayət kimi verin.)
Toktomatova, A., & Omurova, A. (2024). The use of Arabisms in the poem “Prophet Muhammad (PBUH)” by Egemberdy Ermatov. Бюллетень науки и практики [Bulletin of Science and Practice], 10(6), 762–767
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Global Spectrum of Research and Humanities
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
