Feillərə Məxsus Qrammatik Arxaizmlər
DOI:
https://doi.org/10.69760/gsrh.0250205022Keywords:
arxaikləşmə, qrammatik arxaizm, feili bağlama, şəxs sonluğu, dil tarixiAbstract
Bu məqalədə Azərbaycan dilində fel kateqoriyasına aid qrammatik arxaizmlər araşdırılır və onların tarixi inkişafı, funksional dəyişiklikləri, müasir dildəki qalıqları, eləcə də istifadədən çıxma səbəbləri təhlil edilir. Tədqiqatın məqsədi qədim və orta əsrlərə aid yazılı abidələrdə rast gəlinən, amma müasir ədəbi dildə ya tamamilə unudulan, ya da məhdud şəkildə qorunub saxlanılan fel şəkilçiləri və formalarını elmi cəhətdən izah etməkdir. Məqalədə əvvəlcə “qrammatik arxaizm” anlayışı dəqiqləşdirilir, sonra isə feillərin müxtəlif morfoloji formalarında müşahidə olunan spesifik arxaik nümunələr (məsələn, qədim feili bağlama şəkilçiləri, unudulmuş əmr və keçmiş zaman şəkilləri və s.) konkret nümunələrlə göstərilir. Eyni zamanda, bu formaların qədim türk dillərində izləri və digər türk dillərindəki paralelləri də qeyd olunur. Tədqiqat göstərir ki, bəzi arxaik fel formaları müasir dildə əsasən dialektlərdə, xalq dili nümunələrində və poetik mətnlərdə qalmaqdadır. Belə arxaizmlər üzərində işləmək tarixi qrammatikanın və ümumi dilçiliyin inkişafına töhfə verir, eyni zamanda dilin semantik və üslubi zənginliyini artırmağa imkan yaradır.
References
Azizov, E. (2016). Azərbaycan dilinin tarixi dialektologiyası. Bakı: Elm və Təhsil.
Füzuli, M. (2005). Seçilmiş əsərləri (6 c., I c.). Bakı: Şərq-Qərb.
Hashimov, A., & Abuzerli, A. (2025). The Restoration of Archetypal Memory in Yusif Samedoğlu’s The Day of Murder: A Psychoanalytic and Symbolic Interpretation. Global Spectrum of Research and Humanities, 2(5), 60-66.
Kitabi-Dədə Qorqud (S. Əlizadə, Ed.). (2004). Bakı: Öndər.
Mirzəzadə, H. (1990). Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası. Bakı: Elm.
Nəsimi, İ. (2004a). Seçilmiş əsərləri, I cild. Bakı: Lider.
Nəsimi, İ. (2004b). Seçilmiş əsərləri, II cild. Bakı: Lider.
qızı Cabbarova, S. R. (2025). Məktəbəqədər yaşlı uşaqların intellektual hazırlığı və inkişafı. Global Spectrum of Research and Humanities, 2(4), 48-58.
Rəhimov, M. (1965). Azərbaycan dilində feil şəkillərinin formalaşması tarixi. Bakı.
Şirəliyev, M. (2008). Azərbaycan dialektologiyasının əsasları. Bakı: Şərq-Qərb.
Tanrıverdi, Ə. (2013). Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası. Bakı: Elm və Təhsil.
Vaqif, M. P. (2004). Əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb.
Veliyev, E. (2022). Azerbaycan-Türk Dilinin Lügat Terkibinin Zenginleşmesinde Morfoloji ve Sentaktik Usulün Rolü. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3(1), 39-45.
Veliyev, E. (2025). Speech Culture and Deliberative Practices: Negotiating Local Norms in Multicultural Contexts. Journal of Azerbaijan Language and Education Studies, 2(3), 151-175.
Xətai, Ş. İ. (2005). Əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Global Spectrum of Research and Humanities
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
